Deel 1: Per boot van Luzern naar Flüelen
In Luzern gaat u aan boord van een historische radarstoomboot. De Alpen trekken langzaam voorbij terwijl u van uw lunch kunt genieten in het boordrestaurant. Na vertrek heb u zicht op de stad Luzern en de berg Pilatus. Verderop ziet u links de Rigi: een prachtig wandelgebied.
Tussen Brunnen en Seelisberg maakt de boot een bocht naar rechts om het zuidelijke deel van de Vierwaldstättersee te bereiken: de Urnersee. U komt steeds dichter bij de hoogste bergen. Steile rotswanden, vaak ook bebost, verrijzen vanuit beide zijden van het meer. Uw volgende bestemming, de besneeuwde bergen rondom de Gotthardpas, is hier al te zien.
Links ziet u de Tellskapelle. Dit is de plek waar volgens de legende Wilhelm Tell van de boot van de Oostenrijkse landheer Gessler ontsnapte. Door de ontsnapping kon hij Gessler niet veel later vermoorden, wat de weg vrijmaakte voor de formatie van Zwitserland op 1 augustus 1291. Dit gebeurde op de plek Rütli, een weide aan de overkant van het meer. 1 augustus geldt nog steeds als de nationale feestdag.
Bijna 3 uur na vertrek uit Luzern bereikt de boot het dorp Flüelen.
Deel 2: Per trein van Flüelen naar Göschenen
De bootreis is nu afgelopen, en in één minuut loopt u naar het station. Daar neemt u plaats in de trein naar Lugano. De volgende 2.5 uur reist u via de bekende Gotthardspoorlijn door afwisselend berglandschap.
Dit tweede deel van de Gotthard Panorama Express-route loopt door het dal van de rivier de Reuss. Het dal is in het begin nog relatief breed, maar zodra het dorp Amsteg is bereikt, wordt het heel smal. Het is interessant om te zien hoe de rivier, spoorlijn, snelweg en lokale weg allemaal in de beperkte ruimte zijn ingepast.
Een andere uitdaging voor de treinen is dat er op een kort traject van 30 km wel 670 m aan hoogte gewonnen moet worden. Om dat mogelijk te maken zonder langzame tandradtreinen zijn er verschillende keerlussen in de rotsen gebouwd, zodat het traject langer wordt. Bij het witte kerkje van het dorp Wassen wordt dit heel erg duidelijk: u passeert deze plek drie keer omdat hier twee keerlussen liggen.
Uiteindelijk bereikt de trein de Gotthardtunnel bij het dorp Göschenen, op een hoogte van 1106 m.
Wat ons betreft is het zicht vanuit de rechterkant van de trein iets beter, maar het verschil is niet groot.
Deel 3: Per trein van Göschenen naar Lugano
De tunnel werd in 1882 geopend. Er is een lichtshow te zien in de 15 km lange tunnel.
Er is ook een ander tunnel: de 57 km lange Gotthard-Basistunnel is de langste spoortunnel ter wereld. Hij werd geopend in 2016 en biedt een snellere manier om het zuiden van Zwitserland en Italië te bereiken vanuit het noorden. Maar deze route is niet aan te raden, want dan mist u bijna alle mooie landschappen van deel 2 en 3.
Airolo, aan de andere kant van de tunnel, is met 1141 m het hoogste punt van de route. De hoogste toppen van de Alpen liggen nu achter u, en kunt hier heel ander weer aantreffen. Dit is het kanton Ticino, waar taal en cultuur niet langer Duits, maar Italiaans zijn.
Het klimaat is hier aanmerkelijk milder en droger, maar toch zijn er nog interessante verschillen tussen Noord- en Centraal-Ticino: de bodem van het dal heeft drie niveaus en drie verschillende klimaten. Het eerste niveau is ca. 1000 m hoog. Het tweede niveau begint even voor Faido en is rond de 700 m hoog. Vlak voor Giornico bereikt de trein het laagste niveau: onder de 400 m. Het is hier aanmerkelijk warmer; u bent nu in een wijngebied en u zult zeker palmbomen zien! Verschillende keerlussen hebben de trein geholpen met het afdalen.
In Bellinzona in Centraal-Ticino ziet u rechts één kasteel en links twee kastelen. Als u hier uitstapt, kunt u overstappen naar Locarno. Het laagste punt van de route op 230 m hoogte ligt net ten zuiden van Bellinzona. Even verderop kunt u in de verte Locarno zien en het Lago Maggiore zien, het laagste punt van Zwitserland. Hier gaan sneltreinen de Ceneri-Basistunnel in, maar de Gotthard Panorma Express rijdt over de klassieke route naar het eindpunt Lugano in Zuid-Ticino. Daar kunt u overstappen naar Milaan, verder reizen met de Bernina Express, of langer blijven om de mooie omgeving te verkennen.
Het uitzicht vanuit de rechterkant van de trein is iets beter dan vanuit de linkerkant.
Wat is het mooiste deel van de route?
Het contrast tussen de twee klimaten en culturen, en tussen de boot- en de treinreis, maakt deze reis de moeite waard. Alleen het laatste deel van Bellinzona naar Lugano is landschappelijk gezien wat minder interessant.
Alternative routes
Hieronder ziet u een paar alternatieven voor de hoofdroute. De reizen zijn in beide richtingen mogelijk.
- Bus en trein: sla de boot over en neem een trein van Luzern naar Küssnacht am Rigi, en dan een bus langs het meer via Vitznau naar Brunnen. In Brunnen neemt u een trein naar Flüelen om daar over te stappen op de Gotthard Panorama Express-trein.
- Alleen per trein: neem een trein van Luzern naar Arth-Goldau en stap daar op de Gotthard Panorama Express-trein.
- Meest gevarieerd: neem een boot naar Vitznau, en stap over op de tandradtrein naar de top van de Rigi en daarna naar Arth-Goldau. Stap daar op de Gotthard Panorama Express-trein. Deze route biedt nog meer variatie dan de hoofdroute, maar is wel lastiger als u veel bagage meeneemt.
- Twee panoramatreinen: neem de Voralpen Express van St. Gallen naar Arth-Goldau en stap daar over op de Gotthard Panorama Express-trein.
Dienstregeling
De Gotthard Panorama Express-trein en -boot zijn dagelijks in bedrijf van half april t/m half oktober, behalve op maandagen. Kijk later nog eens voor data verder in de toekomst. Kijk voor meer informatie over de boten hier.
Tip: controleer voor vertrek de reisplanner.
Gotthard Panorama Express en Glacier Express in één dag
Het is mogelijk om delen van de Gotthard Panorama Express (of, als alternatief, de Treno Gottardo) en de Glacier Express in een dag te combineren. De Gotthard Panorama Express stopt in Göschenen. Daar kunt u op een tandradtrein naar Andermatt stappen, waar de Glacier Express stopt.
De onderstaande routes zijn in één dag mogelijk. Controleer wel de reisplanner: mogelijk moet u vroeg vertrekken om panoramatreinen te gebruiken, en in het laagseizoen zijn niet alle opties beschikbaar.
- Zermatt naar Luzern: Zermatt - Andermatt (Glacier Express), Andermatt - Göschenen (tandradtrein), Göschenen - Luzern (Gotthard Panorama Express).
- Zermatt naar Lugano: Zermatt - Andermatt (Glacier Express), Andermatt - Göschenen (tandradtrein), Göschenen - Lugano (Gotthard Panorama Express).
- St. Moritz naar Lugano: St. Moritz - Andermatt (Glacier Express), Andermatt - Göschenen (tandradtrein), Göschenen - Lugano (Gotthard Panorama Express).
- Lugano naar Zermatt: Lugano - Göschenen (Gotthard Panorama Express), Göschenen - Andermatt (tandradtrein), Andermatt - Zermatt (Glacier Express).
- Luzern naar Zermatt: Luzern - Göschenen (Gotthard Panorama Express), Göschenen - Andermatt (tandradtrein), Andermatt - Zermatt (Glacier Express).
Gotthard Panorama Express als dagtocht
U kunt een dagtocht maken om daarna terug te gaan naar uw verblijfplaats. Op de terugweg kunt u dan een regionale trein over dezelfde route nemen, of een sneltrein door de Ceneri- en Gotthard-tunnels. Het is interessant om het verschil in reistijd te ervaren tussen de Gotthard Panorama Express op de klassieke route en de hogesnelheidstreinen (tot 250 km/u) op de nieuwe route.
